Ευαγγελιστές

Ονομασία με την οποία χαρακτηρίζονται στην Καινή Διαθήκη οι κήρυκες του Ευαγγελίου. Ο όρος Ε. όμως περιορίστηκε στους συγγραφείς των τεσσάρων Ευαγγελίων (Μάρκο, Ματθαίο, Λουκά και Ιωάννη) από την εποχή του Ιππόλυτου και του Τερτυλλιανού. Ο παλαιότερος συμβολισμός με τον οποίο τους παρουσίασε η εικονογραφία είναι τέσσερις ποταμοί, που αναβλύζουν από ένα μυστικό βουνό πάνω στο οποίο βρίσκεται ένας αμνός, ο οποίος συμβολίζει τον Χριστό. Αργότερα συμβολίστηκαν με τέσσερα ζώα, από το όνομα του προφήτη Ιεζεκιήλ και της Αποκάλυψης. Τους συμβολισμούς αυτούς έδωσε ο Ιερώνυμος με βάση το προοίμιο των τεσσάρων Ευαγγελίων. Ο άνθρωπος με σχήμα αγγέλου δόθηκε στο Ματθαίο γιατί αυτός αρχίζει το έργο του με τη γενεαλογία του Ιησού. Ο Μάρκος συμβολίζεται με λιοντάρι, γιατί μιλά για τον Βαπτιστή Ιωάννη σαν λιοντάρι που βρυχάται στην έρημο. Ο Λουκάς συμβολίζεται με το μοσχάρι σε συσχετισμό με τον ιερέα Ζαχαρία που προσέφερε τις θυσίες. Τέλος, ο Ιωάννης συμβολίζεται με τον αετό, γιατί στο προοίμιο του Ευαγγελίου του μιλά για τον Λόγο (τον Ιησού) κατά τρόπο υψιπετή. Μεταξύ των άλλων συμβόλων περιλαμβάνονται η ρομφαία για τον Ματθαίο και το άγιο ποτήρι με ένα φίδι για τον Ιωάννη. Στις προτεσταντικές Εκκλησίες Ε. ονομάζονται σήμερα οι λαϊκοί ιεροκήρυκες. «Οι Ευαγγελιστές», μικρογραφία σε περγαμηνή των αρχών του 9ου αι. (Καθεδρικός του Εξ-λα-Σαπέλ). Ο ευαγγελιστής Ιωάννης με τον μαθητή του Πρόχορο, σε εικόνα του 15ου αι., πιθανότατα μικρασιατικής προέλευσης (Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών). Ο ευαγγελιστής Λουκάς, σε μικρογραφία από κώδικα της μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων. Ο ευαγγελιστής Μάρκος, σε λεπτομέρεια από πολύπτυχο του Λορέντσο Βενετσιάνο, του 14ου αι. (Δημοτικό Μουσείο Κορέρ, Βενετία). «Η κλήση του Ματθαίου», πίνακας του Καραβάτζιο με θέμα τον ευαγγελιστή.